8 ŞUBAT 2012 TARİHİNDE
SAAT 21.00'DE
4.BÖLÜMÜ İLE
TRT -BELGESEL
Ekranlarında...
"Ankara ile ilişkilerinize devam edin ve iki ülke arasında yapılacak
bir dostluk anlaşması için zemin hazırlamaya gayret edin. Ancak bu
faaliyetinizi yürütürken, Bulgaristan'ın durumunu göz önünde
bulundurarak hareket ediniz. Sizin sık sık Ankara'ya gitmeniz tepki
ile karşılanabilir. Ankara ile görüşmelerinizde daha alt kademedeki
personeli kullanabilirsiniz."
Aleksandır Stamboliyski
Başbakan-Bulgaristan
Türkler öz yurtlarını ve bağımsızlıklarını korumak için ortak
düşmanımız olan Yunanistan ile yürüttükleri büyük savaşlarında bizleri
ortak hareket etmeye davet etmektedirler, topraklarınızdan koparılıp,
zorla, ortak çıkarlarımız olan halkla savaşmak için Anadolu'ya
götürülen sizler silahlarınızı atıp, size kardeşçe davranacak (olan)
Türk ordusunun saflarına geçmek zorundasınız. Makedonya ve Trakya
Bulgarları, Türk orduları tarafından kardeş olarak görülmektedir.
Ortak yurdumuz, halkımız ve sizin özel çıkarlarınız adına, bireysel
veya toplu olarak kardeşçe duygularla karşılanıp ağırlanacağınızdan
emin olarak Bulgar halkının bugünkü, gerçek dostları olan Türk
ordularına korkusuzca geçmeniz için çağrıda bulunuyoruz."
VMRO
Milli mücadele başladığında bizim bu bahsettiğimiz silah
sevkıyatlarıyla Bulgaristan üzerinden gelen silah sevkıyatlarıyla
ilgili ve gözden kaçırdığımız bir nokta. Bunla bağlantılı biz hep bu
sevkıyatların Bulgarlar yardımıyla yapıldığını görüyoruz ama yani
şahsi kanaatimiz şu noktadır. O yaz buradaki destek Bulgaristan'dan
değildir. Bu destek Bulgaristan Türklerinin, özellikle Şakir Zümre
Bey'in k, onun zaten ittihat terakki geçmişi bu komitacılık
olaylarındaki belli birikiminde bunu gösteriyor. Türkler tarafından
toplanan silahlara ve ya maddi yardımı Bulgaristan'ın sadece göz
yumması olarak değerlendirebiliriz. Mesela o dönemde paralar
toplanıyor. Kızılay vasıtasıyla bizim ciddi yardım toplanıyor. Onun
ötesinde el bombası temin ediliyor Bulgaristan'dan ve bunu Türkler
temin ediyor yani bunlar bir şekilde Edirne üzerinden Türkiye'ye
gönderiliyor.
Rıdvan TÜMENOĞLU
Araştırmacı-Yazar
Burada bir takım çeteler kuruluyor. Yani genelkurmayın belgelerine
göre genellikle Rodop bölgesinde 30 kadar çeteler kuruluyor. Bu
çetelere Bulgarlar da katılıyor. Fakat çoğunlukları, çoğunluğu
bunların Türk... Örneğin Çavuş isminde bir çeteden söz ediliyor bu
çeteye 300 Türk 200 de Bulgar katılıyor.
Doç. Dr.İbrahim YALIMOV
Fuat Balkan'ın, özellikle, işte bugün Kırcaali ve bölgesindeki
köylerde zaten merkez üssü olarak ta seçtiği bölge hareket alanı
olarak, Türklerden ciddi anlamda bir birlik kuruyor.
Rıdvan TÜMENOĞLU
Araştırmacı-Yazar
Bunun dışında örneğin hocalar bu işe katılıyor. Camilerde çeşitli
biçimlerde diyelim ki kurban derilerinin satılışından elde edilen para
zekât fitreleri bu kuruma topluyorlar işte bir taraftan bunlar
toplanıyor bir taraftan para toplanıyor. Bunları Türkiye'ye
gönderiyorlar. Aynı zamanda parlamentoda ki Türk milletvekilleri
Bulgaristan da elçilikleri bulunan batı ülkelerine bir bildiri
gönderiyorlar, bir deklarasyon gönderiyorlar bu deklarasyon da Anadolu
da yürütülen ulusal kurtuluş hareketinin haklı bir hareket olduğunu ve
diyorlar aynı zamanda da bu hareketin desteklenmesini ileri
sürüyorlar. Kısaca net olarak söylemek gerekirse bu dönemde
Bulgaristan Türkleri ve Müslümanları bir bütün olarak temel siyaseti
Anadolu da destekliyorlar hani.
Doç. Dr.İbrahim YALIMOV
Türk-Bulgar ilişkileri Birinci Dünya Savaşı ile yeni bir sürece girer.
Düşmanlığın yerini çıkara dayalı işbirliği alır. Savaş sonunda ise
işbirliği zorunlu hale gelir. Çünkü iki ülke de Birinci Dünya
Savaşı'nda aradıklarını bulamamış, dahası, Dimyat'a pirince giderken
evdeki bulgurdan da olmuşlardır. Şimdi ellerinde kalan son toprak
parçası olan vatanları da tehlike altındadır. Kaderleri emperyalist
devletlerin iki dudağı arasındadır. Peki, savaşta ve sonrasında kader
birliği yapan iki ülke ve ulus arasında işbirliği ve diplomatik ilişki
ne durumdaydı? Trakya ve Anadolu'da Yunan işgali ile bunun Türk-Bulgar
ilişkilerine yansıması, Bulgaristan Türklerinin Türk kurtuluş Savaşına
hem maddi hem de silahlı mücadeleyle manevi olarak sağladığı destek...
Bu ve benzeri nice sorunun yanıtı 4. bölümü 8 Şubat 2012'de saat
21.00'de TRT BELGESEL'de yayına girecek olan 1918-1923 TÜRK-BULGAR
İLİŞKİLERİ adlı belgesel programda.
